AstroFoto Challenge to szkolny projekt edukacyjny zrealizowany w roku szkolnym 2023/2024. Jego celem było stworzenie atlasu astronomicznego na podstawie zdjęć obiektów astronomicznych wykonanych przez uczniów.

Dziś wieczorny czas zazwyczaj wypełnia nam korzystanie ze smartfona, oglądanie telewizji lub czytanie książek w związku z czym sporadycznie spoglądamy na niebo. Obserwacja z miasta czy jego sąsiedztwa nie jest też szczególnie atrakcyjna ze względu na zanieczyszczenie nieba światłem ze sztucznych źródeł. Jednocześnie każdy posiada dziś aparat cyfrowy, który można wykorzystać do pośredniej obserwacji obiektów astronomicznych.

Projekt AstroFoto Challenge stał się dla uczniów przestrzenią do publikacji swoich prac fotograficznych o tematyce astronomicznej. Okazało się, że jeszcze przed ogłoszeniem projektu wiele osób kierowało już obiektyw swojego aparatu na niebo. Nie jest to przypadek tylko potwierdzenie, że ciała niebieskie są częścią naszej natury i ciągnie nas ku nim. Wyzwaniem w projekcie było osiągnięcie różnorodności sfotografowanych obiektów jak również zmierzenie się z wymagającą technicznie astrofotografią. Zapraszamy do galerii!

Zachód Słońca

Zachód Słońca to majestatyczne zjawisko. Za każdym razem wyjątkowe. Jego oglądanie sprawia przyjemność, więc jeśli tylko jest okazja ludzie specjalnie organizują sobie czas i miejsce, aby się nim cieszyć. Niebo o tej porze dnia przybiera różne kolory. Samo się nasuwa, aby utrwalić te chwile na fotografii.

Fot. Alicja Pietrasik, Zachód Słońca
Trzebinia Trzebionka, 14 lutego 2024
Fot. Izabela Muraszewska, Zachód Słońca
Wenecja, 30 września 2023
Fot. Kalina Kopyto, Zachód Słońca, Lopar, Chorwacja, 17 lipca 2022
Fot. Justyna Borowa, Zachód Słońca
Libiąż, 24 czerwca 2021
Fot. Justyna Borowa, Zachód Słońca
Władysławowo, 30 lipca 2021
Fot. Wiktoria Rogóż, Zachód Słońca
Gródek, Rożnów, 10 sierpnia 2023
Fot. Wiktoria Rogóż, Zachód Słońca, Alanya, Turcja, 21 sierpnia 2023
Fot. Kamila Suska, Barwy nieba po zachodzie Słońca
Nowa Góra, 24 lutego 2024
Fot. Iwona Barwacz, Barwy nieba po zachodzie Słońca
Dulowa, 17 grudnia 2023
Fot. Julian Łuczkiewicz
Barwy nieba po zachodzie Słońca
Fot. Julia Skraba, Barwy nieba po zachodzie Słońca
Chrzanów, 19 grudnia 2023
Fot. Wiktoria Rogóż, Tuż przed gwiezdnym spektaklem, Gródek, Rożnów, 10 sierpnia 2023

Zorza polarna

Zorza polarna to zjawisko świetlne zachodzące w ziemskiej atmosferze wywołane wiatrem słonecznym. Cząsteczki wiatru słonecznego wnikają do atmosfery w pobliżu ziemskich biegunów magnetycznych - tam poruszają się wzdłuż linii ziemskiego pola magnetycznego przy okazji pobudzając atomy cząsteczek powietrza do świecenia. Ponieważ bieguny magnetyczne wypadają w okolicach biegunów geograficznych, więc najwyraźniej całe zjawisko przebiega właśnie blisko biegunów, ale czasami może być też obserwowane nawet w Polsce.

Fot. Wiktoria Waluszkiewicz, Zorza polarna
Chrzanów, 5 listopada 2023
Fot. Yuliia Leutska, Zorza polarna
Dobropole, Ukraina, 5 listopada 2023
Fot. Karina Zimny, Zorza polarna
Chrzanów, 5 listopada 2023

Planety

Fot. Jakub Donecki, Jowisz, Libiąż Górki
Fot. Jakub Donecki, Jowisz i jego księżyce
Fot. Jakub Donecki, Saturn

Układ Słoneczny składa się z 8 planet i są to wymieniając w kolejności od Słońca: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Pięć z nich daje się zaobserwować gołym okiem. W starożytności zauważono wyróżniające się obiekty zmieniające swoje położenia względem gwiazd, oprócz Księżyca były to właśnie planety. Galileusz kiedy pierwszy raz w XVII w. zaobserwował Saturna przez lunetę stwierdził, że to planeta z "uszami". Zaś Jowisz wraz ze swoimi księżycami dawał nam obraz tego jak może wyglądać nasz Układ Słoneczny.

Zdjęcia planet, Jowisza i Saturna, wykonał Jakub Donecki korzystając z teleskopu Sky-Watcher Newton 130/900 EQ2. Zdjęcia są na tyle szczegółowe, że widać pasy na Jowiszu i jego księżyce oraz pierścienie Saturna. Przez lornetkę można obserwować odkryte w 1610 roku największe księżyce Jowisza, są to: Ganimedes, Kallisto, Io i Europa.

Fot. Yuliia Leutska, Merkury
Planetarium Śląskie w Chorzowie
Fot. Jakub Donecki, Koniunkcja Księżyca z Wenus

Gwiazdy i gwiazdozbiory

Na nocnym niebie można zobaczyć wiele różnych obiektów astronomicznych jednak najwięcej z nich to gwiazdy. Szacuje się, że w dobrych warunkach możliwym jest dostrzec gołym okiem nawet kilka tysięcy gwiazd. Na przestrzeni wieków ich położenie nie zmienia się. Od starożytności ludzie dzielili niebo na obszary, a w ułożeniach gwiazd dopatrywali się różnych kształtów nadając im przy tym nazwy.

Fot. Wiktoria Kolibaj, Nocne niebo
Fot. Wiktoria Kolibaj, Nocne niebo
Fot. Patrycja Greń, Nocne niebo, Balin, 16 kwietnia 2024
Fot. Gabriela Spyt, Nocne niebo
Fot. Jakub Donecki, Nocne niebo
Fot. Julia Jamka, Nocne niebo, Żarki, 14 sierpnia 2023
Fot. Dorota Sękowska, Nocne niebo
Fot. Julian Łuczkiewicz, Nocne niebo
Fot. Patrycja Greń, Nocne niebo, Myślachowice, 12 sierpnia 2023
Fot. Gabriela Spyt, Nocne niebo
Fot. Gabriela Spyt, Nocne niebo, Plaża w Niechorzu, 7 września 2023
Fot. Natalia Mirek, Nocne niebo
Fot. Natalia Mirek, Nocne niebo
Fot. Dorota Sękowska, Nocne niebo
Fot. Gabriela Spyt, Nocne niebo, 7 września 2023
Fot. Patrycja Greń, Nocne niebo, Myślachowice, 12 sierpnia 2023

Droga Mleczna

Droga Mleczna do galaktyka, w której znajduje się Układ Słoneczny wraz z naszą planetą Ziemią. Można powiedzieć, że jest naszym domem we Wszechświecie. Oglądamy ją patrząc z jej wnętrza. Łatwo ją dostrzec z lokalizacji o ciemnym niebie, na którym można wówczas zobaczyć pas złożony z jasnych plam. Te plamy to w rzeczywistości zagęszczenie gwiazd, których jest kilkaset miliardów. Najbliższą nam sąsiadującą galaktyką jest Galaktyka Andromedy, która jest podobna do Drogi Mlecznej.

Fot. Gabriela Spyt, Droga Mleczna

Sztuczne satelity

Fot. Klaudia Bąk, Starlinki, Newcestown, Irlandia, 17 stycznia 2024

Koncepcję sztucznego satelity przedstawił Isaac Newton w XVII w. Pierwszy sztuczny satelita "Sputnik 1", został wystrzelony w kosmos w 1957r. Jest to moment, od którego ludzie rozpoczęli eksplorację przestrzeni kosmicznej. Dziś tę technologię wykorzystuje się w wielu dziedzinach życia. Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ciągle przebywają ludzie. Jednym z ostatnich spektakularnych osiągnięć jest satelitarny system telekomunikacyjny Starlink budowany przez amerykańską firmę SpaceX Elona Muska. Ma się on składać z około 12 tyś. satelitów. Są one wprowadzane na orbity partiami. Niedługo po wystrzeleniu są dobrze widoczne na niebie, tworzą szereg poruszających się świetlnych punktów.

Fazy Księżyca

Widoczną część Księża rozświetloną światłem słonecznym nazywa się fazą. Wyróżnia się cztery fazy Księżyca: nów, pierwszą kwadrę, pełnię i ostatnią kwadrę. Księżyc w nowiu jest niewidoczny, gdyż jego tarcza zwrócona do Ziemi nie jest oświetlana. Mówi się, że po nowiu Księżyca zaczyna przybywać. Na samym początku widać tylko cienki sierp i Księżyc określa się wówczas mianem młodego Księżyca. Dalej, w kolejnych dniach Księżyca przybywa. Osiągając pierwszą kwadrę jest widoczny w połowie i przypomina dużą literę D dla obserwatora z półkuli północnej. W pełni jest widoczna cała tarcza Księżyca. Po tej fazie Księżyca będzie ubywać. Ostatnia kwadra to faza, w której też widać połowę Księżyca lecz kształtem, który da się porównać do litery C. Z Ziemi możemy obserwować tylko jedną stronę Księżyca. Jest tak, ponieważ okres obiegu Księżyca wokół własnej osi jest równy okresowi orbitalnemu. Dzięki libracji (ważeniu, wahaniom) Księżyc odsłania okresowo również fragmenty swojej drugiej strony.

Fot. Patrycja Brzeń, Młody Księżyc
Tenczynek, 11 kwietnia 2024
Fot. Wiktoria Kolibaj, Księżyc
Fot. Piotr Gielarowski, Księżyc
Trzebinia, 12 kwietnia 2024
Fot. Julian Łuczkiewicz, Księżyc
Fot. Nadia Kłeczek, Księżyc, Libiąż, 12 kwietnia 2024
Fot. Izabela Święszek, Księżyc, Czatkowice
Fot. Izabela Święszek, Księżyc, Czatkowice
Fot. Aleksandra Wantuch, Księżyc
Mętków, 5 czerwca 2023
Fot. Szymon Piędel, Księżyc garbaty
Trzebinia Balaton, 18 kwietnia 2024
Fot. Szymon Piędel, Pełnia Księżyca
Trzebinia, Osiedle Widokowe, 22 kwietnia 2024
Fot. Witold Bartkowski, Boeing 787-8 Dreamliner linii lotniczych TUI na tle zimowego, przedwieczornego Księżyca
Trzebinia Siersza, 21 stycznia 2024 14:27
Fot. Filip Kwiatkowski, Księżyc
Jaworzno, 31 sierpnia 2023
Fot. Dorota Sękowska, Księżyc
Fot. Jakub Donecki, Księżyc, Górki Libiąż
Fot. Milena Draganik, Księżyc, Libiąż
Fot. Erika Różewicz, Księżyc, Libiąż, 22 lutego 2024

Księżyc - szczegóły na tarczy

Patrząc na Księżyc gołym okiem można dostrzec jasne i ciemne plamy na jego powierzchni. Gdy spojrzymy przez lunetę lub teleskop uwidocznią się szczegóły tych obszarów. Można zauważyć wówczas, że obszary ciemniejsze położone są niżej i nazywa się je morzami, zaś obszary jaśniejsze określane są jako lądy lub płaskowyże. Jan Heweliusz, dawny burmistrz Gdańska, w 1647 roku wydał obszerne dzieło poświęcone Księżycowi pt. "Selenografia" w którym zamieścił jego dokładną mapę. Przykładami księżycowych struktur topograficznych są morza, np. Przesileń, Jasności, Spokoju, Deszczów; pasma górskie, np.: Apeniny, Alpy, Karpaty; kratery, np.: Kopernik, Tycho, Platon, Zatoka Tęczy.

Fot. Jakub Donecki, Szczegóły na tarczy Księżyca, Chrzanów
teleskop Sky-Watcher Newton 130/900 EQ2 z soczewką Barlowa i filtrem księżycowym
Fot. Jakub Donecki, Szczegóły na tarczy Księżyca, Libiąż Górki

Księżyc - astropejzaże

Księżyc jest symbolem nocy. Sfotografowany wraz obiektami na Ziemi tworzy urokliwe pejzaże. Nic więc dziwnego, że często jest motywem obrazów czy fotografii. W kilka dni po nowiu daje się zauważyć, oprócz jasnej części tarczy Srebrnego Globu oświetlonej światłem słonecznym, również część rozświetloną przez dużo słabsze światło słoneczne, które zostało odbite od Ziemi. Światło takie nazywane jest światłem szarym lub popielatym Księżyca.

Fot. Judyta Bogacz, Księżyc, Myślachowice, 29 grudnia 2023
Fot. Igor Bednarczyk, Księżyc, Giżycko, 31 lipca 2023
Fot. Patrycja Brzeń, Młody Księżyc
Tenczynek, 11 kwietnia 2024
Fot. Wiktoria Rogóż, Księżyc, Alanya, Turcja, 20 sierpnia 2023
Fot. Wiktoria Kolibaj, Księżyc, Floryda
Fot. Roksana Rejdych, Księżyc, 20 sierpnia 2023
Fot. Izabela Święszek, Księżyc, Czatkowice
Fot. Gabriela Spyt, Księżyc, Plaża w Niechorzu, 7 września 2023

Obiekty głębokiego nieba

Obiekty głębokiego nieba (ang. DSO - Deep Sky Objects) - to określenie odnoszące się do obiektów astronomicznych spoza Układu Słonecznego i innych niż pojedyncze gwiazdy. Zalicza się do nich galaktyki, mgławice, gromady otwarte i kuliste. Jednym z najsłynniejszych przykładów obiektów głębokiego nieba jest Wielka Mgławica w Orionie (The Orion Nebula, M42 w katalogu Messiera).

Fot. Jakub Donecki, Wielka Mgławica w Orionie

Komety

Kometa to określenie pochodzące z języka greckiego i oznaczające w tym języku gwiazdę w włosami lub gwiazdę z ogonem. Kometa nie jest jednak gwiazdą ale ciałem niebieskim utworzonym z pyłu i odłamków skalnych zamrożonych w bryle lodowej (jądrze komety). W literaturze dotyczącej astronomii można spotkać porównanie komety do brudnej kuli śniegowej. Przeloty komet nie są rzadkim zjawiskiem, choć wiele z nich jest dostrzegalna dopiero z użyciem przyrządów optycznych.

Fot. Jakub Donecki, Kometa C/2020 F3 (NEOWISE), Kamperland, Holandia, lipiec 2020

Wschód Słońca

Wschód Słońca to zjawisko astronomiczne będące dla nas początkiem nowego dnia. Cała doba jest podporządkowana ziemskiemu ruchowi wokół własnej osi. Wstając później lub spiesząc się rano do szkoły czy pracy niezbyt często jesteśmy w stanie poświęcić czas aby je obserwować. Jednak gdy tylko pojawią się sprzyjające okoliczności to zdecydowanie przykuwa ono uwagę i staje się wówczas obiektem komentarzy, wzbudza też chęć uwiecznienia chwili na zdjęciu .

Fot. Klaudia Bąk, Wschód Słońca,
Balice, 30 września 2023
Fot. Wiktoria Rogóż, Wschód Słońca, Monaco, 6 października 2023
Fot. Kornelia Łytek, Wschód Słońca,
17 lipca 2023
Fot. Wiktoria Rogóż, O poranku, Monaco, 6 października 2023
Fot. Milena Draganik, Mglisty poranek, Libiąż, 12 stycznia 2024

Plamy słoneczne

Plamy słoneczne to ciemne obszary widoczne na tarczy Słońca. Są miejscami chłodniejszymi od swojego otoczenia. Plamy dynamicznie się zmieniają, a ponadto Słońce obraca się, dlatego to co możemy zaobserwować zmienia sie z dnia na dzień. Zdjęcie obok zostało wykonane w czasie lekcji plenerowej i przedstawia tarczę Słońca w dniu 9 kwietnia 2024 roku.

Plamy na Słońcu, 9 kwietnia 2024 roku, Trzebinia

Podsumowanie

Na nocnym niebie można bardzo dużo zaobserwować, ciągle coś się zmienia. Jeśli obserwacja bezpośrednia jest utrudniona z pomocą przychodzi czuła matryca w naszym aparacie. Można dzięki niej zarejestrować dużo więcej szczegółów niż zobaczyć gołym okiem. Dowodem na to są uczniowskie prace fotograficzne o różnorodnej tematyce astronomicznej. Projekt pozostaje otwarty ponieważ kolekcję fotografii można dalej powiększać o nowe ujęcia obiektów już zamieszczonych w atlasie jak i wielu innych. Choć astrofotografia jest wymagająca technicznie samodzielnie wykonana daje radość i satysfakcję z odkrywania Wszechświata. Warto spróbować poznawać niebo w ten sposób i dać się ponieść astronomicznej przygodzie.

Teczki tematyczne (ang. lapbook) wykonane przez uczniów podczas nauki o kosmosie